Teleskopi su revolucionarni instrumenti koji su ljudima omogućili da zavire u tajne svemira, posmatraju udaljene galaksije, planete, zvijezde i još mnogo toga. Od Galilejevih prvih eksperimenata do savremenih svemirskih opservatorija, teleskopi su igrali ključnu ulogu u razvoju astronomije i našeg razumijevanja univerzuma.
Zanimljive činjenice
- Prvi teleskopi pojavili su se početkom 17. vijeka – vjeruje se da je Hans Lippershey, holandski optičar, prvi izumio teleskop 1608. godine.
- Galileo Galilej je prvi koristio teleskop za posmatranje svemira – 1609. godine usmjerio je teleskop ka nebu i otkrio mjesece Jupitera, površinu Mjeseca i mnogo zvijezda koje golim okom nisu vidljive.
- Postoje različite vrste teleskopa – refraktorski (sa sočivima), reflektorski (sa ogledalima) i kombinovani, tzv. katadiopterski teleskopi.
- Jedan od najvećih optičkih teleskopa na svijetu koji su trenutno u funkciji je Gran Telescopio Canarias – nalazi se u Španiji i ima primarno ogledalo prečnika 10,4 metra.
- NASA-in teleskop Hubble lansiran je 1990. godine i revolucionisao je naše znanje o svemiru, snimajući spektakularne slike galaksija, maglina i egzoplaneta.
- James Webb teleskop, lansiran 2021. godine, naslijedio je Hubble i sposoban je da “vidi” dublje u prošlost svemira zahvaljujući svojoj osjetljivosti na infracrveno zračenje.
- Teleskopi ne služe samo za gledanje udaljenih objekata – koriste se i za proučavanje atmosfere, kometa, asteroida i promjena u svemiru u realnom vremenu.
- Radio teleskopi ne koriste svjetlost, već radio talase – najpoznatiji primjer je nekadašnji Arecibo teleskop u Portoriku, koji je bio jedan od najvećih na svijetu do urušavanja 2020. godine.
- Svjetlosno zagađenje značajno utiče na teleskopska posmatranja – zato se teleskopi često grade u pustinjama, planinama ili u svemiru, gdje nema vještačke svjetlosti.
- Najskuplji teleskop do sada je James Webb – vrijedan oko 10 milijardi dolara, razvijan je više od 20 godina.
- Postoje i amaterski teleskopi – mnogi ljubitelji astronomije širom svijeta koriste pristupačne modele za posmatranje Mjeseca, planeta i galaksija iz svojih dvorišta.
- Ogledala teleskopa moraju biti savršeno ispolirana – čak i mikroskopska greška može izobličiti sliku udaljenih objekata.
- Svemirski teleskopi imaju prednost nad zemaljskim – jer ne moraju da se bore sa smetnjama Zemljine atmosfere.
- Teleskopi su omogućili otkriće mnogih egzoplaneta – planeta koje kruže oko drugih zvijezda, izvan našeg Sunčevog sistema.
- Bez teleskopa, naše razumijevanje svemira bilo bi ograničeno – zahvaljujući njima, znamo više o velikom prasku, širenju svemira i strukturi galaksija.