Partenon, veličanstveni hram na atinskoj Akropoli, jedno je od najpoznatijih arhitektonskih dostignuća antičke Grčke. Posvećen boginji Atini, zaštitnici grada Atine, ovaj simbol klasične umjetnosti i dalje impresionira posjetioce iz cijelog svijeta. Njegova istorija, proporcije i simbolika čine ga pravim čudom antičkog svijeta.
Zanimljive činjenice
- Partenon je izgrađen u 5. vijeku p.n.e. – tačnije između 447. i 432. godine p.n.e., u doba Periklove vlasti, kada je Atina doživljavala svoj kulturni i politički vrhunac.
- Posvećen je boginji Atini Partenosi – što znači „Atina Djevica“. Ona je bila zaštitnica Atine, a hram je građen kao izraz zahvalnosti za njenu zaštitu grada.
- Projektovali su ga poznati arhitekti Iktin i Kalikrat – dok je za skulpturalnu dekoraciju bio zadužen čuveni vajarski majstor Fidija, koji je nadgledao i cijeli projekat.
- Građen je gotovo isključivo od penteličkog mermera – bijelog kamena s planine Pentelikos, koji je karakterističan po tome što sadrži kristaliće kvarca i s vremenom dobija zlatkastu nijansu.
- Unutar Partenona nalazila se ogromna statua Atine – visoka oko 12 metara, izrađena od zlata i slonovače (tehnika krizolefantina), djelo Fidijino koje se danas smatra izgubljenim.
- Hram ima 8 stubova na pročelju i 17 sa strane – ukupno 46 dorskih stubova, koji pridonose njegovom monumentalnom izgledu i savršenim proporcijama.
- Arhitekte su koristile optičke iluzije – stubovi se lagano sužavaju prema vrhu, a pod je blago zakrivljen ka sredini, kako bi se vizuelno ispravile deformacije koje ljudsko oko prirodno percipira.
- U unutrašnjosti hrama nalazila se riznica – u kojoj su se čuvali novac i dragocjenosti Atinskog pomorskog saveza, čime je Partenon bio i političko-ekonomski simbol moći.
- Tokom vijekova, Partenon je mijenjao funkciju – bio je pravoslavna crkva, zatim katolička katedrala, potom džamija pod Osmanlijama, a danas je arheološki spomenik.
- Veliko oštećenje pretrpio je 1687. godine – kada je tokom Morejskog rata skladište baruta unutar Partenona eksplodiralo nakon pogotka mletačke artiljerije, izazivajući ogromnu štetu.
- Skulpturalni ukrasi hrama su remek-djela klasične umjetnosti – posebno poznati frizovi i metopi, koji prikazuju mitološke borbe, procesije i bogove.
- Mnogi dijelovi skulptura nalaze se danas u Londonu – poznati kao Elginovi mramori, oni su u 19. vijeku preneseni u Britanski muzej, što i danas izaziva rasprave o povratku artefakata Grčkoj.
- Partenon je inspirisao mnoge građevine širom svijeta – uključujući muzeje, parlamente i spomenike, zahvaljujući svojoj jednostavnoj, ali savršenoj arhitekturi.
- Danas je pod zaštitom UNESCO-a – i smatra se ključnim simbolom antičke grčke kulture, demokratije i umjetnosti.
- Rekonstrukcija Partenona traje decenijama – pažljivo se obnavlja korišćenjem originalnog mermera, uz trud da se sačuva što više autentičnih dijelova i povrati nekadašnji sjaj.