Vaskrs (Uskrs) je najveći i najvažniji hrišćanski praznik, koji obilježava pobjedu života nad smrću, dobra nad zlom, svjetlosti nad tamom. Slavi se širom svijeta, a u srpskom narodu je prožet bogatim duhovnim i narodnim običajima koji se prenose s generacije na generaciju.
Zanimljive činjenice
- Vaskrs se slavi u znak sjećanja na Hristovo vaskrsenje iz mrtvih, koje se, prema hrišćanskom vjerovanju, dogodilo trećeg dana nakon raspeća.
- Ovaj praznik je pokretan – računa se prema lunarnom kalendaru i uvijek pada u nedjelju, između 4. aprila i 8. maja u pravoslavnoj tradiciji.
- Vaskrs je centralni događaj hrišćanske vjere, jer potvrđuje vjeru u život poslije smrti i Hristovo božanstvo.
- U pravoslavlju, dani koji prethode Vaskrsu nazivaju se Strasna sedmica, a to je period posta, molitve i duhovnog preispitivanja.
- Veliki petak se obilježava kao dan Hristovog raspeća, a pravoslavni vjernici tada poste i prisustvuju liturgijama u tišini i poštovanju.
- Na Vaskrs ljudi se pozdravljaju riječima: „Hristos vaskrse!“ – „Vaistinu vaskrse!“, što simbolizuje radost i zajedništvo vjernika.
- Bojenje jaja je jedan od najprepoznatljivijih običaja. Prvo jaje se boji u crveno i naziva se „čuvarkuća“ – vjeruje se da štiti dom i porodicu.
- U srpskoj tradiciji, bojenje i ukrašavanje jaja često se obavlja na Veliki petak, u tišini i molitvi.
- Takmičenje u tucanju jajima je omiljeni običaj među djecom, ali i odraslima – pobjeđuje onaj čije jaje ostane cijelo.
- Vaskršnji ručak je svečani porodični obrok, u znaku radosti, obnove i zahvalnosti – često uključuje jaja, pogaču i jagnjetinu.
- U Srbiji i širom pravoslavnog svijeta, Vaskrs je praznik mira, pomirenja i oproštaja – mnogi tada obnavljaju porodične i prijateljske veze.
- U pravoslavnim crkvama na Vaskrs se služi ponoćna liturgija, koju prate zvona, svijeće i pjesme koje slave Hristovo vaskrsenje.
- Vaskrs je povezan sa jevrejskim praznikom Pashe (Pesah), koji takođe simbolizuje oslobođenje – u ovom slučaju, oslobođenje Jevreja iz egipatskog ropstva. U mnogim jezicima (npr. francuski Pâques, italijanski Pasqua) naziv za Uskrs potiče od ovog praznika.
- Katolički i pravoslavni Vaskrs se često ne poklapaju zbog različitih kalendara – Gregorijanskog i Julijanskog. Zato se često dešava da vjernici različitih konfesija slave Uskrs u razmaku od jedne do pet nedjelja.
- Vaskrs ima svoj simbol i u prirodi – to je vrijeme kada se sve budi: cvjetovi procvjetavaju, dani postaju duži, a život u prirodi simbolično „vaskrsava“, što dodatno pojačava osjećaj duhovnog preporoda.